Sakallı Celal.
Türkiye toplumunun Avrupa Birliğine bakışı giderek aşk/nefret alakasına döndü. Dönemsel olarak AB üyeliğini desteklemede azalış gösterse de, makul periyotlar hariç destekleyenler daima çoğunluktaydı. Ekonomik büyümenin arka arda yüksek olduğu, kişi başı gelirin 12 bin dolara yaklaştığı dönemlerde “AB’ye eskisi kadar muhtaçlık olmadığı” görüşleri hâkim olsa da vakitle eski hislere geri dönüldü. Zira, AB üyeliği hatta üyelik süreci bile Türkiye için daima kıymetli bir gereksinimdi. Ülkede fakirleşmenin arttığı, temel hak ve özgürlüklerin kayba uğradığı sıkıntı periyotlarda, başta muhalefet olmak üzere birçok kümenin aklına AB süreci yine geldi.
AKP iktidarı, AB sürecini çabucak her bahiste olduğu üzere siyaseti için araçsallaştırdı. Birinci iktidara geldiklerinde, çok ehemmiyet veriyor, kararlılık sergiliyor, üyelikle ilgili uğraşlı bir uğraş veriyor üzere yaptılar. Bu nedenle içeride, dönemsel olarak başta liberaller olmak üzere, toplumda ve kamuoyu yapan yapılardaki ittifaklarını genişlettiler. İttifak hali yalnızca içeri ile de hudutlu kalmadı. O periyotlar, AB ülkelerinin karar vericileri, siyasal İslamcı bu iktidarın ülkedeki demokratikleşmenin motoru olduğunu toplumsal demokrat muhataplarına büyük bir inanç ile anlatıyordu. Sıklıkla kandırıldığını tez eden iktidar, ülkenin ve batının tahminen en yeterli eğitimli takımlarını kandırmayı başarabilmişti.
Bir alışkanlıkla, bu hususta tek başına iktidarı eleştirmek kolaya kaçmak olur. İster inandığı için olsun, isterse siyaseti gereği araçsallaştırdığı için olsun, iktidar o periyot toplumun önüne bir AB üyeliği maksadı koymuştu. Buna rağmen muhalefet ise, salt tenkit üzerine siyasetini inşa ediyordu. AKP, müzakere tarihi almasını şölene çevirirken, muhalefet “gündüz havai fişek mi patlatılır?” sorusu ile “kitleleri etkilemeye” çalışıyordu. Bu örneği bilhassa veriyorum, zira muhalefet, uzun yıllar boyunca, iktidarı ve uygulamalarını yeteri kadar küçümserse, iktidara oy kaybettireceğine inandı. Bana nazaran, o tarihlerde karikatürize olan iktidar değil, muhalefetin ta kendisiydi. Zira, iktidar toplumun önüne AB üyeliğinin vaat ettiği potansiyel refah artışını, temel hak ve özgürlüklerin gelişmesini koyarken, muhalefet gündüz atılan havai fişeklere ve kutlama biçimine “takılmıştı”.
Bugün geldiğimiz yer prestijiyle, muhalefet yine AB konsantrasyonunu arttırmış, iktidar ise madem petrol yokluğundan körfez ülkeleri üzere olamıyoruz, “bari otoriter yapısıyla öne çıkan doğu ülkelerinden biri üzere olalım” hayallerine kapılmış durumda. İktidarın eko çemberindeki toplumsal medya hesaplarının paylaşımları incelendiğinde, sıklıkla “menem Türk” müziğinin çaldığı, at üstündeki Türk imajının olduğu içeriklerin servis edildiği görülmekte. Batırdıkları ekonomiyi, coşturdukları milliyetçilik ile unutturmaya çalışıyorlar.
İktidar, bu yüzünü doğuya dönme halinden şimdi istediği sonucu alamasa da manalı boyutta yol almış görünüyor. Bilhassa, başta Çin olmak üzere, doğunun iktisadının çok güçlü olduğu bu periyotta, toplumun yüzünü doğuya dönmeye eskisi kadar defans göstermediğini anlıyoruz. Malumunuz, iktidar geçtiğimiz hafta Şangay İşbirliği Örgütü üyeliğine dair sinyal vermekle birlikte, içeride de bu tartışmanın önünü açtı. Biz de toplumun bu türlü bir ayrıma düşmesi halinde AB üyeliğini mi Şangay İşbirliği Örgütü üyeliğini mi tercih edeceğini anlamaya çalıştık. Bunun için, “Siz Cumhurbaşkanı olsaydınız Türkiye’nin hangi birliğe girmesini isterdiniz?” sorusunu sorduk. Karşılıklarını birlikte inceleyelim.
Şangay İşbirliği Örgütü’nün herkes tarafından bilinmemesi ihtimaline karşı, her iki birlikte öne çıkan ülkelerin birlikleri yönlendiriciliğini de vurgulayarak seçenekleri verdik. Görüldüğü üzere, Almanya ve Fransa’nın öne çıktığı AB’den yana karar verenlerin cevabı hala çoğunluk olmakla birlikte ŞİÖ’ye üyeliği tercih edenler de manalı bir büyüklüğe sahip. Her ne kadar CHP ve Güzel Parti seçmenlerinde AB üyeliğini destekleyenlerin oranı çoğunluk olsa da, bu bahiste en kararlı seçmenin HDP seçmeni olduğunu vurgulamak gerek.
Bir iktidar değişikliği halinde toplumun bugünün muhalefetinin ne yapacağını düşündüğünü de anlamak istedik. Bunun için de “2023 seçimlerinden sonra Millet İttifakı’nın seçimi kazandığını varsaydığınızda, sizce Millet İttifakı hangi birliğe girmek için daha fazla efor harcar?” sorusunu sorduk. Cevaplara baktığımızda, toplum bugünkü muhalefette AB’ye üyelik konusunda bir istek olduğuna dair izleri görmekle birlikte tam bir kararlılık halinde olduklarını düşünmüyor.
Türkiye’nin kuruluşundan bu yana bir aydınlanma, çağdaşlaşma gayreti daima var oldu. Her ne kadar şimdi istenen sonuç alınamasa da AB üyelik süreci bu çağdaşlaşma uğraşının kıymetli bir çıpasıydı. Bu nedenle, tam kararlılıkla bu amacı tekrar, ısrarla gündemde tutmalıyız. Zira Türkiye’nin;
Daha fazla temel hak ve özgürlüklere,
Daha fazla gelir adaletine,
Daha fazla refaha,
Daha saygın bir dış siyasete,
Daha fazla çağı yakalayan bir eğitim yapısına,
Daha fazla kozmik standartlarda bir hukuka muhtaçlığı var.
Tüm bunlar için de tereddütsüz bir formda yüzümüzü batıya dönmeye ve hatta o batı ile bir rekabete gereksinimimiz var. Bize düşen; bugün bir zümreyi, aşırılık yanlılarının ürettiği uydurma kutsalları merkeze alan idare anlayışını değiştirip, insanı merkeze alan bir anlayışı hâkim kılmak.
Eğer bir büyük hayalimiz olacaksa, o hayal lakin bu olabilir.
Ertan Aksoy
[email protected]