Antibiyotikte günümüze kadar tıpta kıymetli gelişmeler kaydedildi. Antibiyotiklerin, şeker üzere denetimsiz kullanımının antibiyotik direnci oluşturduğunu ve insan bedenine ziyan verdiği ortaya çıktı. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dekanı, Farmakoloji ve Toksikoloji Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nadir Yarsan, enfeksiyonlar ve bakteriyel hastalıkların tedavisinde kullanılan antibiyotiğin, gerek insan hekimliğinde gerekse de veteriner hekimlikte en fazla kullanılan ilaç olduğunu söyledi. Yarsan, Türkiye’nin antibiyotik direnci ile ilgili dünyada 2’nci sırada olduğunu da belirtti.
Şu an hayvan sıhhati hizmetleri için 1600 ruhsatlı ilaç bulunduğunu ve bunların yarısından fazlasının antibiyotik olduğunu kaydeden Yarsan, “Onun haricinde vitaminler, mineraller, paraziter ilaçlar da sırayla sarfiyat lakin en değerli kümesi antibiyotikler oluşturur. Antibiyotikler, insan hekimliğinde de en fazla kullanılan ilaç kümesidir. OECD bilgilerine nazaran, Türkiye antibiyotiğin en fazla kullanıldığı ülkedir. Antibiyotik direnci ile ilgili de dünyada 2’nci sıradayız. Bu olmaması gereken bir durumdur hasebiyle bununla ilgili ileri dönük projelerin yapılması gerekir” diye konuştu.
‘İleriye dönük pandemi oluşturabilir’
Prof. Dr. Yarsan, antibiyotiğin veteriner hekimlikte 2 kat daha fazla kullanıldığını belirtip, “Antibiyotiği kullandığımız vakit değerli olan direkt tedaviyi sağlamaktır fakat antibiyotiklerden ziyanlı tesirler de şekillenebilir. Kalıntı riski ortaya çıkabilir, son derece kıymetlidir. Kullandığımız ilaç hayvansal esere yansır, hayvanlar eserler vasıtasıyla da topluma yansıyabilir. En kıymetli risklerden bir tanesi de ileriye dönük pandemi oluşturabileceği tasası olan antibiyotik direnci riskidir.
Onun haricinde antibiyotiklerin direkt sistemlere yönelik olumsuz tesirleri de vardır. Alerjik nitelikte de tesirleri vardır. Antibiyotik direnci dediğimiz kavram; ilacın önerilen bir dozu vardır, o dozda ilaç kullanıldığı vakit kanda makul bir plazma düzeyine ulaşır ve ondan sonra tesir göstermeye başlar. Biz antibiyotiği olağan dozda kullansak bile bakteri ilaç tarafından etkilenmiyorsa o ilaca karşı bir direnç geliştiği formunda durum söz edilir” dedi.
‘Her 3 saniyede 1 kişi hayatını kaybedecek’
2019 sonunda ortaya çıkan Kovid-19 pandemisinin milletlerarası ölçekte tüm dünyayı etkilediğini anımsatan Yarsan, “2019 yılının sonunda başladı, bugün 2022 yılındayız. 2,5 yıllık süreç içerisinde Kovid-19’dan kaynaklı mevt oranı yaklaşık 6 milyondur. Antibiyotik direnci ile ilgili şu andaki bilgiler doğrultusunda Avrupa Birliği ülkelerinde 33 bin, Amerika Birleşik Devletleri’nde 35 bin tüm dünyada ise 700 bin kişi ve her 45 saniyede 1 kişi antibiyotik dirençli bakterilerden kaynaklanan bir enfeksiyon sonucu ölüyor. Önlem alınmazsa ileri dönük neler olabileceği ile ilgili çalışmalar gerçekleştirilmiş. İngiltere’de bir istatistik uzmanı tarafından yapılan bir çalışmada, önlem alınmazsa kıtalar ortası ve hastalık kümeleriyle karşılaştırılmış 2050 yılında tüm dünyada 1 yılda hayatını kaybedecek insan sayısı 10 milyon olarak belirlenmiş. 2050 yılında da her 3 saniyede 1 kişinin hayatını kaybedeceği ortaya konulmuş. Tüm sıhhat otoriteleri hem ulusal hem de milletlerarası seviyede ‘Bu sorunun tahliline yönelik neler yapılabilir?’ arayışı içerisindedir” diye konuştu.
‘Önerilen dozda ve önerilen müddette kullanılmalı’
Antibiyotikler yerine diğer ilaçlar denendiğini lakin tıpkı tesirin sağlanamadığını lisana getiren Yarsan, “Dolayısıyla antibiyotikler değeri bilinmesi gereken ilaçlardır. O vakit akılcı kullanacağız. Antibiyotiğin tabip denetiminde kullanılması gerekir. Yani itinasız rastgele bir yerden antibiyotik alınmayacak. Doktor denetiminde önerilen dozda ve önerilen müddette kullanılacak. ‘Herhangi bir güzelleşme oldu, antibiyotiği kullanmayayım’ yaklaşımı olmayacak. Prospektüsünde belirtilen doz ve müddet ne ise uyulması gerekir. Yoksa antibiyotik direnci niteliğindeki tesirler beraberinde gelir” dedi.