Milyonlarca kişi emeklilikte yaşa takılanlar ( Eyt ) düzenlemesini heyecanla beklerken, hükümet kanadından düzenlemeye ait yeni bir açıklama geldi. AK Parti kaynakları, daha evvel aralık ayında Meclis’e gelip ocak ayında yasalaşması beklenen düzenlemenin 2023’e kaldığını duyurdu. Buna nazaran, düzenleme ocak ayında Meclis’te görüşülmeye başlanacak.
YAŞ KRİTERİ GÜNDEMDE
Son devirde Eyt‘de yaş kriteri gündemde. Bayanlarda 46, erkeklerde ise 48 yaş sonu konuşuluyor. Lakin bu husus hakkında şimdi net bir açıklama yapılmadı. Net bilgi düzenlemenin Meclis’e gelmesiyle ortaya çıkacak.
İLK ETAPTA KAÇ KİŞİ EMEKLİ OLACAK?
Düzenlemenin yasalaşmasıyla birinci etapta kaç kişinin de emekli olacağı merak edilenler ortasında. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, bahis hakkında geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada sayının 2 milyonu bulabileceğini söylemişti. Emeklilik sisteminde prim gün sayısı, yıl ve yaş olmak üzere üç kriterin olduğunu anımsatan Bakan Alım, “Diğer iki kuralı doldurup yaşı bekleyenler var. ‘Hiç yaş koşulu olmasaydı bugün kaç kişi emekli olabilir’ diye baktık. Bunların sayısı aydan aya değişiyor. Haziran sayıları 1,5 milyonun biraz üzerindeydi. Yarın bu sayı 1,6 milyon, 1,7 milyon yahut aralık sonu prestijiyle da tahmin ediyorum Meclis’ten kanun çıkarken bakılacak 2 milyon civarında olabilir yahut değişebilir. Biz bunları dikkate alan bir çalışma yapıyoruz. Yani şu an iki kaidesi doldurup emekli olabileceklerin sayısı 1,6 milyon civarında. Yarın biraz daha artabilir” demişti.
4 SORUDA EYT SORUNU
1- Emeklilikte yaşa takılanlar ( Eyt )sorunu nasıl ortaya çıktı ve daha evvel emeklilik koşulları nasıldı?
1999 yılında yürürlükte olan 506 Sayılı Toplumsal Sigortalar Kanununa 4447 sayılı Kanunla eklenen süreksiz 81’inci unsurun (B) bendi ile 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanların emekliliği hak etme şartları değiştirildi. Bu tarihten sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık mühleti ve prim gün sayısının yanında, yaş şartı da aranmaya başlandı.
Değişiklikten evvel, emekliliğe hak kazanabilmek için sigortalılık müddeti ve prim gün sayısındaki şartların karşılanması yetiyordu. Değişiklik öncesinde bayanlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık mühleti ve 5000 gün şartını yerine getirenler emekli olabiliyordu.
2- 1999’daki değişiklik emeklilik şartlarını nasıl etkiledi?
1 Temmuz 1994’te birinci defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan 1 Ocak 1972 doğumlu erkek personel, çalışmaya başladığı periyotta yürürlükteki 506 sayılı Toplumsal Sigortalar Kanununa nazaran 25 yıl sigortalılık müddetini ve 5000 prim gününü tamamladığında emekli olabiliyordu. Yani bu emekçi 25 yıllık sigortalılık mühletini tamamladığı 1 Temmuz 2019’da 5000 prim günü varsa yaş şartı aranmadığı için 47 yaşında emekli olabilecekti.
1999’daki değişikliğin akabinde birebir emekçi, çalışmaya birinci kere 1 Temmuz 1994’te başladığı için 25 yıl sigortalılık mühleti, 55 yaş ve 5750 gün prim ödeme şartını yerine getirdiğinde emekli olabilme hakkı kazanabilir duruma geldi. Yani kanun değişikliği ile bu personelin emekliliği 8 yıl ötelendiği üzere 750 gün de fazladan prim ödemesi istendi.
3- Mevcut şartlarda nasıl emekli olunuyor?
1 Ekim 2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı Toplumsal Sigortaları ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu ile emeklilik yaşı kademeli olarak yükseltilirken, prim ödeme gün sayısı emekçilerde (SSK) 7200, esnaf ve çiftçilerde (Bağ-Kur) ise 9000’e çıkartıldı. Kanun yürürlüğe girdiğinde bayanlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı kademeli olarak yükselmekte ve 2048 yılında bayan ve erkek sigortalı ayrımı yapılmadan 65 yaşa yükselecek.
Örneğin birinci kere çalışmaya Ağustos 2022’de başlayacak bir kişi, hiç orta vermeden 7200 gün çalışması halinde prim şartını Ağustos 2042’de yerine getirecek. Ağustos 2042’de prim şartını yerine getiren erkek sigortalı 64 yaşında, bayan sigortalı ise 62 yaşında emekli olacak.
4- Eyt‘liler ne istiyor, sorun yaşayan kaç kişi?
Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik şartlarında 1999’da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş kaidesi aranmadan, sigortalılık müddeti ve prim günü şartlarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
Nisan 2022 prestijiyle Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kayıtlı 4/a (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor.
Tahminlere nazaran, 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.